Santuario de Santa Mariña de Augas Santas

Armeá Allariz

Para empezar a falar sobre o santuario debemos dicir que está nunha parroquia que contén vestixios do pasado onde a maxia e o misterio van unidos da man.
Para coñecer o porqué da construción desta igrexa é necesario coñecer a lenda. 


Armea era unha poboación galaico-romana que se atopaba moi preto do santuario. Cando Olibrio, prefecto romano, coñeceu a Mariña, unha huéfana pastora, este namorouse perdidamente dela. Ante a súa resistencia e á negativa de abandonar a doutrina cristiá, a moza Mariña, padeceu numerosos martirios, pero ningún conseguiu cambiar a idea desta santa que ademais, milagrosamente, aos tres días estaba totalmente sanada das súas calamidades. Así foi encerrada, colgada, ferida con peites de ferro e mesmo atada e lanzada a un estanque. Tentouna queimar nun forno pero foi salvada por San Pedro que a refrescou nunha pila próxima. Por último mandouna decapitar e a súa cabeza rebotó tres veces onde xurdiron tres mananciais de augas cristalinas. Isto acaeceu sobre o ano 139 d.c.

De todo este martirio parecen existir vestixios dos lugares que foron empregados para este fin.

Nas proximidades hai os restos de un castro romanizado que se localiza no lugar de Armea. Preto deste emprazamento existen unhas pilas rectangulares que está rodeadas por un muro de mampostería de pedras procedentes do castro. Coñéceselle como A Piouca dá Santa e segundo a lenda foi aquí onde San Pedro arrefriou a Santa Mariña despois de ser abrasada no Forno dá Santa. Este suposto forno atópase en una enigmática cripta dunha basílica inacabada do século XII que está tamén en dirección ao santuario.

Na cripta dicese que houbo un enterramento megalítico do cal quedan restos do corredor. Tamén está un posible forno crematorio do que se cre que pode ser unha Pedra Formosa do castro. Das Pedras Formosas non se sabe moito e crese que poderían ser utilizadas para incinerar algo, tales como corpos humanos. Hai quen ve un posible uso termal da auga nestes fornos pero non hai nada concluínte. Tamén hai na cripta unha especie de pequena piscina ou pileta no chan. O certo é que os templarios deixaron a medio facer esta basílica que é coñecida como da Asunción.
A auga que se almacena na Piouca dá Santa, tamén coñecida como As Pías ou Baños de Santa Mariña, tamén é considerada milagrosa. Tampouco se sabe moi ben a utlidad destes buracos pero segundo algunhas hipóteses podería tratarse dun lagar romano.

fonte das Augas santas

O estanque onde se quixo afogar á Santa está detrás do santuario actual, onde existen tres fontes tamén milagrosas e que recibe o nome de Fonte de Augas Santas.
Cóntase da existencia dun gran e vello carballo hoxe desaparecido coñecido como ou Carballo dá Santa que sangraba se alguién lle hendiese cun machada.

Por todo isto non é de estrañar que se houbese construído aquí un santuario xa que tanto rito cristián poderíase mesturar e confundir co pagán.
Dise que existiu un templo anterior do século VIII ou IX no cal se descubriu o sepulcro da santa e sobre o cal se construíu o mausoleo ou Camarín dá Santa que hoxe se sitúa no interior da igrexa.

No lugar onde foi decapitada se contruyó unha igrexa románica do século XII composta de tres naves e falso triforio do mesmo xeito que a veciña igrexa do mosteiro de Xunqueira de Ambía e o de Aciveiro. Estas naves sepáranse por medio de alicerces con columnas encostadas. O arco triunfal é lixeiramente apuntado. Na parte superior de cada unha das naves atópase un rosetón que dá a luz á igrexa. Arcos forneros e sajones sosteñen a cuberta que estaban pensados para soster unha cuberta pétrea que hoxe é de madeira.

O torreón onde se atopa un reloxo e un campanario e as torres das rúas laterais son barrocas do século XVIII.
Xunto á igrexa atópase o Pazo de Verán do Bispo hoxe casa parroquial e o seu aspecto actual data do século XVIII. No Adro existiu un cemiterio pechado no século XVI.
O estanque onde se mandou decapitar á santa foi reconstruído no século XIX por orde do Bispo Lago Igrexas, así como a imaxe pétrea de Santa Mariña. Outra das fontes nacentes pola decapitación atópase dentro da Capela de Santo Tomei, situada tamén xunto ás dependecias parroquiais.

Existiu no lugar un gran e vello carballo ata non hai moitas décadas ligado tamén á lenda da santa, e que se lle coñecía como o Carballo dá Santa.
Ademais da igrexa declarada Monumento Nacional en 1931, cabe destacar a fermosa arquitectura do pobo que tamén foi catalogado como conxunto histórico na década dos anos 60.

O día da Ascensión celébrase a procesión que percorre estes máxicos lugares. Coñéceselle como Procesión dos Pendóns e o 18 de xullo celébranse as festas en honra a Santa Mariña.