Castro da Atalaia de Armea Cidade do Monte das Muradellas ou dos Pendóns

Roteiro Arqueolóxico do Museo Vivo de Armea 

Di a lenda que moi preto de o Santuario de Santa Mariña de Augas Santas existiu unha vila romana coñecida como Armea, topónimo que se ha conservardo ata o día de hoxe en forma da pequena poboación que herdou o nome. De alí era o pretor romano que se namorou de Santa Mariña e que iniciou o calvario contra a santa. 

Non podemos dubidar da existencia dunha historia remota dada a gran cantidade de restos arqueolóxicos de diversas épocas que se diseminan pola zona. Á parte do santuario, atopamos diversos petróglifos, un castro, penedos lengendarios, pilas seculares, unha basílica románica inacabada que contén unha cripta templaria baixo o seu chan no cal podería haber os restos dunha Pedra Formosa ou o que é o mesmo un forno prerromano. Na lenda coñécese como Ou Forno dá Santa e que segundo ela foi onde se tentou queimar á santa. Todos estes elementos históricos atópanse relacionados coa lenda de Santa Mariña. Ademais de hai pouco descubriuse moi preto os restos doutra posible vila romana ou ben un santuario que presenta chanzos na roca onde se asenta nun lugar coñecido com Monte doSeñoriño.


O que nos ocupa agora é a parte máis nova do castro situado nos curutos de Outeiro dous Pendóns e Outeiro dous Fornos. En antigo castro situábase na parte máis alta e nas terrazas de nordés sitúanse os restos dunha vila romanizada que presenta xa rúas pavimentadas, rede de saneamento, canles de evacuación de auga, casas de dous pisos, pórticos e as súas edificacións presentan unha boa sillería. Estamos ante un poboado galaico-romano xa enteiramente romanizado e que probablemente foi habitado ata o século IV. Na zona que se denomina A Atalaia é onde se localiza este recinto romanizado. Desde aquí obtéñense unhas fantáticas vistas do Val dá Rabeda e das proximidades de Ourense, onde existe outro asentamento romanizado coñecido como Santomé que se sitúa a só 11 km en liña recta e que seguramente conviviu na época de leste de Armea.
O recinto castrexo primitivo ocupa unha extensión de 4,8 ha e ten unhas dimensións de 357 no seu eixo N-S e de 169 metros de E-Ou. Atopábase rodeado por unha muralla duns 3 ou 4 metros na súa orixe. O xacemento atópase moi alterado debido á proximidade de vivendas e numerosas leiras que presentan muros de mampostería que aproveitaron moitos dos sillares e pedras da construcións orixinais.


As primeiras escavacións do Castro dá Atalaia foron realizadas en 1957 dirixidas por Francisco Conde-Valvis. No ano 2011 a zona volveu ser obxecto doutra escavación . Un dos obxectos máis representativos que se atoparon en Armea foi o coñecido como "Ou GUERREIRO ALLARICENSE" que é un raspador para peles onde aparece un debuxo dunha figura antropomorfa co pelo encrespado e cunha arma en cada man.

Non debeu ser casualidade que o Camiño de Santiago pasase diante destes vestixios e actualmente os restos son parte da ruta arqueolóxica de Augas Santas, coñecida como Roteiro Arqueolóxico do Museo vivo de Armea.